Υπεξαίρεση (χρημάτων-πραγμάτων)

Η υπεξαίρεση είναι το ποινικό αδίκημα κατά το οποίο τιμωρείται αυτός που ιδιοποιείται παράνομα ξένο (ολικά ή εν μέρει) κινητό πράγμα που περιήλθε στην κατοχή του με οποιονδήποτε τρόπο. Για να τελεστεί το αδίκημα αυτό, το οποίο προσβάλει το έννομο αγαθό της ιδιοκτησίας, θα πρέπει το πράγμα (που συμπεριλαμβάνει φυσικά και τα χρήματα) να έχει έρθει ήδη στη κατοχή του δράση και εν συνεχεία αυτός να το ιδιοποιηθεί (ήτοι να προβεί σε πράξεις που μόνο ο νόμιμος κύριος μπορεί).

Πότε τελείται το αδίκημα της υπεξαίρεσης;

Εκ της διατάξεως του Ποινικού Κώδικα, όπως τροποποιήθηκε το 2019,  συνάγονται οι εξής προϋποθέσεις για τη τέλεση του αδικήματος:

α) Ξένο εν όλω ή εν μέρει κινητό πράγμα: Ως τέτοιο θεωρείται αυτό που βρίσκεται σε ξένη αναφορικά με τον δράστη κυριότητα, όπως αυτή νοείται στο αστικό δίκαιο.

β) Το ξένο πράγμα να περιήλθε στον δράστη με οποιονδήποτε τρόπο και να ήταν κατά τον χρόνο της πράξης στην κατοχή του.

γ) Ο δράστης να το ιδιοποιήθηκε παράνομα, δηλαδή να το ενσωμάτωσε στην περιουσία του χωρίς την συναίνεση του ιδιοκτήτη, ή χωρίς άλλο δικαίωμα που του παρέχει ο νόμος και

δ) Δόλια προαίρεση του δράστη, περιλαμβάνουσα την συνείδηση ότι το πράγμα είναι ξένο και την θέληση να το ιδιοποιηθεί παράνομα, η οποία εκδηλώνεται με την κατακράτηση ή την άρνηση απόδοσής του στον ιδιοκτήτη. Ιδιοποίηση (στο έγκλημα της υπεξαίρεσης, το οποίο είναι στιγμιαίο) σημαίνει εξωτερίκευση ενέργειας ή παράλειψης η οποία εμφαίνει την θέληση του υπαιτίου να ενσωματώσει το ξένο κινητό πράγμα στην περιουσία του, χρόνος δε τέλεσης του εγκλήματος, που κρίνεται αναιρετικώς ανελέγκτως, είναι, κατά τις διατάξεις του άρθρου 17 του ΠΚ, ο χρόνος της τοιαύτης ενεργείας, δηλαδή ο χρόνος κατά τον οποίο ο δράστης εκδήλωσε την πρόθεσή του για παράνομη ιδιοποίηση του ξένου πράγματος και ενσωμάτωσής του στην περιουσία του με εμφανείς υλικές πράξεις (ΑΠ 26/2017, ΑΠ 65/2016).

Πότε τελείται υπεξαίρεση χρημάτων;

Όταν το κινητό πράγμα αφορά χρήματα, που επίσης μπορεί να είναι υλικό αντικείμενο του εγκλήματος της υπεξαίρεσης, η απόκτηση της κατοχής τους υπό την παραπάνω έννοια δεν πραγματοποιείται μόνο με την παράδοσή τους στον δράστη, αλλά και με την λογιστική μεταφορά τους, είτε στον προσωπικό λογαριασμό του δράστη σε Τράπεζα με την οποία γίνεται αυτός δικαιούχος και αποκτά δικαίωμα ανάληψής τους κατά τη διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 ΝΔ 17-7/13.8.1923 “περί ειδικών διατάξεων επί ανωνύμων εταιρειών”, είτε με τη λογιστική μεταφορά τους σε κοινό λογαριασμό κατά την έννοια του άρθρου 1 παρ. 1 του Ν. 5638/1932 όπως αντικαταστάθηκε με το άρθρο 1 παρ. 1 ΝΔ. 951/1971 στον οποίο ο δράστης είναι συνδικαιούχος, με δικαίωμα ανάληψης χωρίς τη σύμπραξη των λοιπών συνδικαιούχων των κατατεθειμένων σ` αυτόν χρημάτων, είτε σε τραπεζικό λογαριασμό τρίτου από τον οποίο θα αναλαμβάνονταν τα κατατεθειμένα από τον δράστη χρήματα, με βάση τη μεταξύ τους έννομη σχέση (ΑΠ 258/2017)

Ποια είναι η ποινή για την υπεξαίρεση;

Βασική μορφή

Στη βασική της μορφή η υπεξαίρεση τιμωρείται με φυλάκιση έως δύο (2) έτη.

Αν το αντικείμενο είναι ιδιαίτερα μεγάλης αξίας, με φυλάκιση τουλάχιστον τριών (3) μηνών και χρηματική ποινή.

Αν πρόκειται για αντικείμενο που το έχουν εμπιστευθεί στον υπαίτιο λόγω ανάγκης ή λόγω της ιδιότητάς του ως εντολοδόχου, επιτρόπου ή κηδεμόνα του παθόντος ή ως μεσεγγυούχου ή διαχειριστή ξένης περιουσίας, ο υπαίτιος τιμωρείται με φυλάκιση τουλάχιστον ενός (1) έτους και χρηματική ποινή.

Κακουργηματική υπεξαίρεση

Αν η αξία του αντικειμένου υπερβαίνει συνολικά το ποσό των εκατόν είκοσι χιλιάδων (120.000) ευρώ ο υπαίτιος τιμωρείται με κάθειρξη έως δέκα (10) έτη και χρηματική ποινή.

Υπεξαίρεση κατά του Δημοσίου

Αν η υπεξαίρεση στρέφεται άμεσα κατά του νομικού προσώπου του ελληνικού δημοσίου, των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου ή των οργανισμών τοπικής αυτοδιοίκησης και η αξία του αντικειμένου της υπερβαίνει συνολικά το ποσό των εκατόν είκοσι χιλιάδων (120.000) ευρώ, επιβάλλεται κάθειρξη τουλάχιστον δέκα (10) ετών και χρηματική ποινή έως χίλιες (1.000) ημερήσιες μονάδες.

Η παραγραφή του αδικήματος είναι 20 έτη.

Μπορεί η πράξη να κριθεί ατιμώρητη;

Αν η υπεξαίρεση αφορά πράγμα μικρής αξίας, επιβάλλεται χρηματική ποινή ή παροχή κοινωφελούς εργασίας.

Αν, όμως, η πράξη τελέστηκε από ανάγκη για άμεση χρήση ή ανάλωση του αντικειμένου της κλοπής ή υπεξαίρεσης, το δικαστήριο μπορεί να κρίνει την πράξη ατιμώρητη.

Τι προθεσμία υπάρχει για τη μήνυση (έγκληση) για το αδίκημα της υπεξαίρεσης;

Η υπεξαίρεση απαιτεί την υποβολή έγκλησης από τον παθόντα εντός τριών μηνών. Για αυτό απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή ώστε να ασκηθεί εμπρόθεσμα, καθώς αν αποδειχθεί ότι ο παθών είχε λάβει γνώση νωρίτερα και δεν υπέβαλε έγκληση ο δράστης απαλλάσσεται.

Υπεξαίρεση κατά του Δημοσίου δεν απαιτεί υποβολή έγκλησης και ισχύει η παραγραφή 20 ετών. 

Ποια είναι η σχέση της υπεξαίρεσης με την απάτη;

Μεταξύ απάτης και υπεξαίρεσης υφίσταται φαινομενική συρροή:

• όταν ο δράστης υπεξαιρεί ξένο κινητό πράγμα και στη συνέχεια επιχειρεί απατηλές πράξεις για τη συγκάλυψη της υπεξαίρεσης ή τη διατήρηση του υπεξαιρεθέντος, οπότε η απάτη συνιστά μη τιμωρητή υστέρα πράξη,
• όταν ο δράστης απέκτησε με απάτη το ιδιοποιούμενο ξένο πράγμα, οπότε η υπεξαίρεση είναι μη τιμωρητή υστέρα πράξη.

Σε περίπτωση άσκησης ποινικής διώξης για απάτη είναι ανεπίτρεπτη η καταδίκη του κατηγορούμενο για το αδίκημα της υπεξαίρεσης.

Ενημερωθείτε ειδικότερα για το αδίκημα της Απάτης.