Δυσφήμιση & Προσβολή Προσωπικότητας στο Διαδίκτυο

Είναι γεγονός ότι το ίντερνετ και δη τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media) όπως Facebook, Twitter, Instagram, Youtube κλπ, γίνονται συχνά πεδίο έντονης αντιπαράθεσης μεταξύ των χρηστών, η οποία αρκετές φορές εκφεύγει των ορίων του γόνιμου διαλόγου και χαρακτηρίζεται από λεκτικές επιθέσεις, εξυβρίσεις προσβολές προσωπικότητας και (συκοφαντικές) δυσφημίσεις.

Παράλληλα, συχνά παρατηρείται και το φαινόμενο σε επαγγελματικές ιστοσελίδες ή προφίλ επιχειρήσεων σε μέσα όπως το Google Maps και το Facebook ανώνυμοι χρήστες, οι οποίοι πολλές φορές δεν είναι καν πελάτες της συγκεκριμένης επιχείρησης, να δημοσιεύουν σχόλια, που προσβάλλουν την προσωπικότητα και θίγουν την τιμή και την υπόληψη του επαγγελματία και της εταιρείας του.

Πώς μπορεί ο χρήστης ή η επιχείρηση που είναι θύμα προσβολών και επιθέσεων και δυσφημείται να προστατευτεί;

Η επιχείρηση που έχει δεχτεί προσβλητικά και κακόβουλα σχόλια ή ο πολίτης κατά του οποίου έχουν δημοσιευτεί στο διαδίκτυο εξυβρίσεις προσβολές και συκοφαντίες πρέπει να τονίσουμε ότι δεν είναι απροστάτευτοι:

α) Σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 57 ΑΚ, όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του, νοούμενη ως το προστατευόμενο από το Σύνταγμα (άρθρα 2 παρ. 1 και 5 παρ. 1, 2 του Συντάγματος) σύνολο των αξιών που απαρτίζουν την ουσία του ανθρώπου, έχει το δικαίωμα να απαιτήσει να αρθεί η προσβολή αυτή και να μην επαναληφθεί στο μέλλον.

β) Επίσης κατά τη διάταξη του άρθρου 59 του ΑΚ, όποιος προσβάλλεται παράνομα στην προσωπικότητά του, έχει κατά του υπαιτίου αξίωση για ικανοποίηση της ηθικής βλάβης που έπαθε, η οποία (ικανοποίηση) συνίσταται σε πληρωμή χρηματικού ποσού ή σε δημοσίευμα ή σε οτιδήποτε άλλο επιβάλλεται από τις περιστάσεις.

Περαιτέρω, για τη θεμελίωση αξίωσης για άρση της προσβολής της προσωπικότητας, απαιτείται πράξη επαγόμενη μειωτική διαταραχή αυτής (προσωπικότητας), η οποία, όμως, πρέπει να είναι παράνομη, να αντίκειται δηλαδή σε διάταξη που απαγορεύει συγκεκριμένη πράξη, με την οποία προσβάλλεται ορισμένη έκφανση αυτής, είναι δε αδιάφορο σε ποιο τμήμα του δικαίου βρίσκεται η διάταξη που απαγορεύει την προσβολή. Έτσι, η προσβολή μπορεί να επέλθει και από ποινικά κολάσιμη πράξη, όπως, η ψευδής καταμήνυση, η ψευδορκία μάρτυρα, η απλή ή συκοφαντική δυσφήμιση ή η εξύβριση, που προβλέπονται και τιμωρούνται από τις διατάξεις του ΠΚ (ΑΠ 753/2011, ΑΠ 756/2010 σε ΤΝΠ ΝΟΜΟΣ).

Μάλιστα, από την ίδια διάταξη του άρθρου 57 του ΑΚ θεσπίζεται αντικειμενική ευθύνη του προσβάλλοντος, μόνον ως προς την αξίωση άρσης της προσβολής και παράλειψής της στο μέλλον, ενώ για την καταβολή αποζημίωσης λόγω ηθικής βλάβης θα πρέπει να στοιχειοθετηθεί και να αποδειχθεί υπαιτιότητά του. 

Η νομολογία έχει κρίνει σχετικώς ότι οι προσβολές της προσωπικότητας, που πραγματοποιούνται μέσω διαδικτύου («internet»), συνιστούν δια του τύπου προσβολή και εφαρμόζονται αναλογικά οι διατάξεις Ν. 1178/1981 και ειδικότερα της παρ. 5 αυτού, η οποία ορίζει ότι ο αδικηθείς, πριν ασκήσει αγωγή για την προσβολή, που υπέστη, υποχρεούται να καλέσει με έγγραφη, εξώδικη πρόσκλησή του τον ιδιοκτήτη του εντύπου ή, όταν αυτός είναι άγνωστος, τον εκδότη ή το διευθυντή σύνταξής του, να αποκαταστήσει την προσβολή με την καταχώριση σε αυτό κειμένου, που του υποδεικνύει.

Μάλιστα, με πρόσφατη απόφασή του το Πολυμελές Πρωτοδικείο Αθηνών (βλ. ΠΠρΑθ 643/2020) έκρινε ότι τ’ ανωτέρω δεν εφαρμόζονται μόνο στα γνωστά μέσα όπως (Facebook, Twitter, Instagram), αλλά και στο YouTube, το οποίο πραγματοποιεί διανομή οπτικοακουστικού υλικού – βίντεο, με τη μέθοδο «streaming».

Συνεπώς, παρατηρούμε ότι όπως εύστοχα έχει διατυπωθεί τα social media δεν είναι “χώρος ελεύθερος δικαίου”. Κάθε προσβολή ενός χρήστη εναντίον κάποιου άλλου μπορεί να τον θέσει ενώπιον αστικών και ποινικών συνεπειών. Το πρόσωπο, που προσεβλήθη μπορεί να ασκήσει, εάν το θελήσει, όλα τα νόμιμα δικαιώματά του κατά του χρήστη, που το προσέβαλε, ζητώντας την αποκατάσταση της αληθείας και τη χρηματική ικανοποίησή του για την ηθική βλάβη που αυτό υπέστη, αλλά και την ποινική δίωξη του υπαιτίου.

Τέλος, το γεγονός ότι η προσβολή έλαβε χώρα μέσω του διαδικτύου και κατέστη προσβάσιμη σε απροσδιόριστο αριθμό χρηστών αυτού λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη για τον προσδιορισμό της ηθικής βλάβης.